خیار عیب از جمله خیارات قانونی به شمار می‌رود. خیارات متضمن حقوقی برای طرفین معامله هستند تا طرفین در صورت تمایل از آن استفاده نموده و از تضییع حقوق خود جلوگیری نمایند. یکی از این خیارات خیار عیب است. این خیار دو راه پیش روی دارنده آن می‌گذارد: دریافت ارش یا فسخ معامله. در ادامه به بررسی بیشتر این خیار می‌پردازیم.

منبع : خیار عیب

تعریف

موضوع مورد بحث ما خیار عیب می‌باشد که در ماده ۴۲۲ قانون مدنی تعریف آن بیان شده است. طبق این تعریف اگر بعد از انجام معامله و انعقاد عقد متوجه شویم که مبیع معیوب هست یا به عبارت دیگر عیبی را در آن بیابیم در این صورت مشتری اختیار دارد میان دو موضع یکی را برگزیند: برهم زدن معامله، یا قبول مبیع معیوب و دریافت ارش.

در توضیح باید گفت مشتری می‌تواند مبیع را بپذیرد حتی اگر معیوب باشد و به خاطر عیبی که در آن وجود دارد مطالبه ارش کند و ارش عبارت است از تفاوت قیمت سالم و معیوب و یا اینکه می‌تواند به دلیل وجود عیب معامله را فسخ کند و پایبند به چنین معامله‌ای نباشد. همانطور که مشاهده می‌کنیم در صورت وجود عیب در مبیع دو راهکار پیش روی ماست یکی فسخ معامله و دیگری پذیرش معامله و دریافت ارش که در ادامه به بررسی بیشتر و دقیق‌تر این دو راه می‌پردازیم.

توصیه می‌کنیم مقاله ارش را مطالعه نمایید.

در خصوص خیار عیب باید بیان کنیم که این خیار از جمله خیاراتی است که اعمال آن فوریت دارد به زبان ساده‌تر زمانی که مشتری متوجه می‌شود مبیع معیوب است فوراً باید خیار خود را اعمال کند. در غیر این صورت خیاری برای او متصور نیست و خیار او در واقع ساقط می‌شود.

توصیه می‌کنیم مقاله خیارات قانونی را مطالعه نمایید.

ملاک نقص مبیع

سوالی که ممکن است برای همه ایجاد شود این است که چه نقصی به عنوان عیب در قانون در نظر گرفته شده است و در پاسخ به این سوال باید بیان کنیم که همه چیز بر اساس عرف و عادت تعیین می‌شود ممکن است در زمان و مکان‌های مختلف قضاوت عرفی متفاوت باشد.

همچنین باید توجه کنیم زمانی که عقدی منعقد می‌شود هدف از انعقاد آن این است که مالکیت برای مشتری ایجاد شود و بدیهی است که این مالکیت در خصوص یک مال سالم باید تحقق پیدا کند. بنابراین اگر بیعی منعقد شد و سپس معلوم شد که مبیع معیوب است در این صورت بایع (فروشنده) تعهد خود را به درستی انجام نداده است و مشتری متحمل ضرری شده است که برای جبران آن حق فسخ برای او در نظر گرفته می‌شود. همچنین او می‌تواند پایبند بماند و ارش مطالبه کند. در این صورت هم جبران خسارت او ملاک قرار داده شده است.

نحوه محاسبه ارش یا همان تفاوت قیمت سالم و معیوب

برای اینکه نحوه محاسبه ارش را بیان کنیم باید بدانیم که برای محاسبه آن دو موقعیت قابل تصور می‌باشد: یکی این است که اگر قیمت یک کالا در صورتی که سالم باشد برابر قیمت آن کالا در زمان انعقاد عقد باشد ارش به این نحو محاسبه می‌شود که قیمت معیوب آن کالا را به دست می‌آوریم و تفاوت این دو قیمت را ارش می نامیم.
موقعیت دیگر به این شکل است که قیمت کالا در صورتی که سالم باشد بیشتر یا کمتر از قیمت آن کالا در زمان انعقاد عقد بیع باشد. در این حالت نسبت می‌گیریم بین قیمت کالا در حالتی که معیوب است و قیمت آن در حالتی که سالم است و حاصل این نسبت را از ثمن کسر می‌کنیم و آنچه را که باقی می‌ماند به عنوان ارش در نظر می‌گیریم.

شرایط خیار عیب

در ماده ۴۲۳ قانون مدنی اشاره شده است که خیار عیب زمانی ایجاد می‌شود که عیب در مبیع در زمان انعقاد عقد وجود داشته باشد. باید توجه شود عیبی که از آن صحبت می‌کنیم باید از مشتری مخفی مانده باشد. به عبارت دیگر زمانی ما می‌گوییم که عیب از مشتری مخفی بوده است که مشتری از وجود آن آگاهی نداشته باشد. به این دلیل که ممکن است عیب ظاهراً مشخص باشد اما مشتری از وجود آن آگاه نباشد بنابراین تنها ملاک ما آگاه نبودن مشتری از وجود عیب در زمان انعقاد عقد می‌باشد.

سقوط خیار عیب

ممکن است بایع در زمان انعقاد عقد خودش را از اموری که مربوط به مبیع است مبرا کرده باشد. در واقع مسئولیت خودش را در خصوص مبیع ساقط کرده باشد. در این صورت اگر در مبیع عیبی یافت شود مشتری دیگر نمی‌تواند به بایع مراجعه کند. زیرا او در زمان انعقاد عقد بیع مسئولیت را از خودش بری کرده است. همچنین ممکن است که در زمان انعقاد عقد بایع ذکر کرده باشد که در خصوص یک نوع عیب خاص مسئولیت را از خودش سلب می‌کند اگر چنین اتفاقی افتاد در سایر موارد که بایع مسئول است و می‌توان به او مراجعه کرد و خسارت را از او مطالبه نمود.

توصیه می‌کنیم مقاله اسقاط کافه خیارات را مطالعه نمایید.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص خیارات قانونی، به کانال تلگرام حقوقی وکیل دات کام مراجعه نمایید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی وکیل دات کام نیز آماده‌اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی وکیل دات کام به سوالات شما عزیزان پیرامون خیارات قانونی پاسخ دهند.